Η Σουηδική Έκθεση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Ελλάδα

Ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα 2007

ΓΕΝΙΚΑ
1. Συνοπτική εικόνα της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Στην Ελλάδα, τα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετωπίζονται με σεβασμό. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν ότι η πολιτική θέληση αναφορικά με διαχείριση ζητημάτων που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενδυναμώθηκε κατά τα τελευταία χρόνια, υπογραμμίζουν ωστόσο συνεχιζόμενες ελλείψεις στην εφαρμογή νόμων και διατάξεων. Κατά τη διάρκεια του έτους έγιναν θετικά βήματα. Οι κρατικές υπηρεσίες πραγματοποίησαν προσπάθειες ως προς την σωστή κατεύθυνση, σε θέματα προσφύγων και ασύλου. Διαφαίνονται κάποιες βελτιώσεις στην εφαρμογή νομοθεσίας περί εμπορίας ανθρώπων. Ελήφθησαν μέτρα για την βελτίωση της κατάστασης της μουσουλμανικής μειονότητας Οι κυβερνητικές προσπάθειες για την βελτίωση της κατάστασης των αθίγγανων εξακολούθησαν, περιορισμένα όμως θεωρούνται τα μέχρι σήμερα θετικά αποτελέσματα.

Συνεχίζουν να υφίστανται προβλήματα του τύπου: ασφυκτικά γεμάτες φυλακές με κακές συνθήκες διαβίωσης, ορισμένες διακρίσεις σε βάρος μειονοτήτων, κάποια, τόσο νομικής όσο και διοικητικής φύσης, εμπόδια αναφορικά με την εκτέλεση θρησκευτικών καθηκόντων των μειονοτήτων, με την εμπορία ανθρώπων
- γυναικών και παιδιών για πορνεία και καταναγκαστική εργασία, με την περισταλτική θεώρηση του δικαιώματος του ασύλου και τις δυσμενείς συνθήκες που επικρατούν στις εγκαταστάσεις υποδοχής προσφύγων, με την υπέρμετρη βία των αστυνομικών οργάνων σε ορισμένες περιπτώσεις, με ένα δυσκίνητο σύστημα δικαιοσύνης καθώς επίσης και με νομοθετική ανεπάρκεια στο θέμα της εναλλακτικής στρατιωτικής θητείας.

2. Επικυρώσεις των πλέον σημαντικών συμβάσεων αναφορικά με ανθρώπινα

δικαιώματα και εκθέσεις στις Επιτροπές του ΟΗΕ για τις Συνθήκες.

Η Ελλάδα έχει επικυρώσει το σύνολο των κάτωθι σημαντικών Συνθηκών που άπτονται του τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

- Συνθήκη για τα Δικαιώματα του Πολίτη και τα Πολιτικά Δικαιώματα International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), καθώς επίσης και τα προαιρετικά πρωτόκολλα περί μεμονωμένης προσφυγής και κατάργηση θανατικής ποινής.

- Συνθήκη για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα, International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR)

- Συνθήκη για την Κατάργηση όλων των μορφών Φυλετικών Διακρίσεων, Convention on the Elimination of all forms of Racial Discrimination (CERD)

- Συνθήκη για την Κατάργηση όλων των μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών Convention on the Elimination of all forms of Discrimination Against Women (CEDAW), καθώς και το προαιρετικό Πρωτόκολλο μεμονωμένης προσφυγής.

- Συνθήκη κατά των Βασανιστηρίων, Convention against Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment of Punishment (CAT). Εν τούτοις, δεν έχει υπογραφεί το προαιρετικό Πρωτόκολλο για την πρόληψη βασανιστηρίων.

- Συνθήκη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Convention on the Rights of the Child (CRC), καθώς και το προαιρετικό Πρωτόκολλο για τα παιδιά σε ένοπλες συγκρούσεις. Το Πρωτόκολλο κατά της εμπορίας παιδιών έχει υπογραφεί, δεν έχει όμως ακόμη επικυρωθεί.

- Συνθήκη για τους Πρόσφυγες Convention on the Status of Refugees, καθώς και το συμβεβλημένο Πρωτόκολλο του 1967.

- Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, International Criminal Court (ICC)

- Ευρωπαϊκή Συνθήκη, αναφορικά με την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (Europakonventionen)

Η Ελλάδα καθυστερεί την αποστολή εκθέσεων στις επιτροπές του ΟΗΕ, CERD (τρεις εκθέσεις) και CRC (μια έκθεση). Υπάρχει συνεργασία με ειδικούς του ΟΗΕ σε ζητήματα εκθέσεων. Η Ελλάδα έχει μόνιμη πρόσκληση στους ειδικούς εκθέσεων του ΟΗΕ για την εμπορία παιδιών, την παιδική πορνογραφία και την παιδική πορνεία.

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

3 .Σεβασμός του δικαιώματος στη ζωή και την σωματική ακεραιότητα,

απαγόρευση βασανιστηρίων.

Δεν υπάρχουν στοιχεία για πολιτικές δολοφονίες με την συγκατάθεση του κράτους στην Ελλάδα. Σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συναντάται σε ορισμένες περιπτώσεις, υπερβολική βία και κακοποίηση από δυνάμεις της αστυνομίας. Η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης Κατά των Βασανιστηρίων (Committee for the Prevention of Torture) σημειώνει σε έκθεσή της, τον Δεκέμβριο 2006, ότι τα δικαιώματα ατόμων που κρατούνται στα κρατητήρια της αστυνομίας δεν τυγχάνουν πάντα σεβασμού και ότι υφίσταται κίνδυνος άσκησης αστυνομικής βίας προς τους κρατουμένους.

Κριτική διατυπώνεται για τις συνθήκες διαβίωσης σε φυλακές και κρατητήρια, κύρια οφειλόμενες στην, κατά πολύ, υπέρβαση των προδιαγεγραμμένων ορίων χωρητικότητας. Οι έγκλειστοι έχουν πλειστάκις προβεί σε διαμαρτυρίες για τις συνθήκες διαβίωσης τους. Ο αριθμός των φυλακισμένων την τελευταία δεκαετία σχεδόν διπλασιάστηκε. Σύμφωνα με πληροφορίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ο αριθμός των φυλακισμένων ανέρχεται σε 11 200, ενώ το όριο χωρητικότητας επιτρέπει 6000. Αναφέρεται ότι φυλακισμένοι κρατούνται σε κρατητήρια μη εγκεκριμένα για παρατεταμένη παραμονή, λόγω του ότι τα κτίρια των φυλακών είναι υπερπλήρη.

Ποσοστό 40% των φυλακισμένων είναι αλλοδαπής προέλευσης ενώ περισσότεροι από τους μισούς είναι Αλβανοί. Η Ελλάδα σχεδιάζει, σύμφωνα με διμερείς συμφωνίες, μεταφορά εγκλείστων Αλβανών σε σωφρονιστικά ιδρύματα της χώρας τους.

Την τελευταία διετία οι αρχές θέσπισαν περιορισμούς στις δυνατότητες έρευνας από πλευράς εκπροσώπων ΜΚΟ των συνθηκών σε φυλακές και κρατητήρια.(βλέπε επίσης κεφ. 18)

4….Θανατική ποινή

Η θανατική ποινή απαγορεύεται σύμφωνα με το Σύνταγμα. Η Ελλάδα επικύρωσε το Σεπτέμβριο 1988 το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Συνθήκης που αφορά στη θανατική ποινή

4 Δικαίωμα στην ελευθερία και την προσωπική ασφάλεια

Σε γενικές γραμμές δεν υφίστανται πληροφορίες για αυθαίρετη κρατική επιβολή στέρησης ελευθεριών ή για ακούσιες εξαφανίσεις στην Ελλάδα.

Υποβλήθηκε μήνυση εναντίον δύο πρακτόρων της ΕΥΠ για ανάμειξη στην υπόθεση ενός Ινδού και έξι Πακιστανών που ισχυρίζονται ότι απήχθησαν από την Αστυνομία και κρατήθηκαν, επί εφταήμερο σε μυστική τοποθεσία, για ανακρίσεις αναφορικά με τις βομβιστικές επιθέσεις στον υπόγειο σιδηρόδρομο του Λονδίνου. Αναφέρεται ότι η δικαστική διαδικασία κινείται με αργούς ρυθμούς.

4 Διασφάλιση ελευθεριών και αρχών του κράτους Δικαίου

Στρατοδικεία δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. Άνδρες και γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα ενώπιον του συστήματος δικαιοσύνης το οποίο είναι ανεξάρτητο και λειτουργεί εξαιρετικά. ΄Όμως, εκπρόσωποι του Υπουργείου Δικαιοσύνης ομολογούν ότι μεγάλο πρόβλημα συνιστά η βραδύτητα του συστήματος καθώς επίσης και η έλλειψη επαγγελματικού ήθους των δικαστικών λειτουργών.

Το ισχύον, κατώτατο όριο ηλικίας ως προς επιβολή ποινών είναι το 17ο έτος. Σε περίπτωση που ο παραβάτης του νόμου είναι κάτω των 17 ετών εγκλείεται σε ίδρυμα ανηλίκων ή τίθεται υπό ειδική επιτήρηση. Ο μέγιστος χρόνος κράτησης ανέρχεται σε 18 μήνες για κακουργήματα και πρακτικά σε 9, για ελαφρότερα αδικήματα.

Τον Σεπτέμβριο 1998 συγκροτήθηκε ο θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη που λαμβάνει πέραν των 10 000 διαμαρτυριών ετησίως, το 20% δε αυτών άπτεται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σημαντικό μέρος των διαμαρτυριών αφορά σε προβλήματα αλλοδαπών με Υπηρεσίες, κυρίως σε ότι έχει να κάνει με κανονισμούς και διαδικασίες για ζητήματα ασύλου, αδειών παραμονής, αδειών εργασίας, ιθαγένεια και εκπαίδευση.

Από το 1985 οι Έλληνες πολίτες έχουν δυνατότητα προσφυγής, για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο.

4 Ατιμωρησία

Είναι σπάνιο φαινόμενο η παραπομπή αστυνομικών στην δικαιοσύνη ή η καταδίκη τους για παράπτωμα ή κατάχρηση βίας εν υπηρεσία. Σπάνια επίσης αίρεται το άσυλο των βουλευτών.

4 Ελευθερία έκφρασης – συνεύρεσης – σύστασης συλλόγων – θρησκευτικής ελευθερίας και λοιπά.

Το ελληνικό σύνταγμα εγγυάται ελευθερία Τύπου και εντύπων. Εκδίδονται και κυκλοφορούν 20 ημερήσιες εφημερίδες πανελλαδικής εμβέλειας, και εκπέμπουν περισσότεροι από 20 ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί και περί τα 30 τηλεοπτικά κανάλια. Κριτική για την κυβέρνηση και τους κρατικούς θεσμούς πραγματοποιείται ελεύθερα στα ΜΜΕ. Ο πρώτος πολυπολιτισμικός ραδιοφωνικός σταθμός που απευθύνεται στον αυξανόμενο μεταναστευτικό πληθυσμό εγκαινίασε τις εκπομπές του το 2005.

Στην Ελλάδα υπάρχει ελευθερία θρησκευτικής έκφρασης και γενικά τυγχάνει σεβασμού. Απαγορεύεται ωστόσο ο προσηλυτισμός. Ποσοστό 97% του πληθυσμού ανήκει στην ελληνο-ορθόδοξη εκκλησία. Στο Σύνταγμα της χώρας η Ορθόδοξη Εκκλησία αναφέρεται ως κατέχουσα ιδιότητα κυρίαρχης θρησκείας. Η Εκκλησία έχει ισχυρή πολιτική, οικονομική και κοινωνική επιρροή. Η κυβέρνηση παρέχει κρατική ενίσχυση στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ διαπίστωσε διακρίσεις σε άτομα μειονοτικών θρησκειών, ιδιαίτερα στα πλαίσια του εκπαιδευτικού συστήματος.(βλέπε επίσης κεφ. 16) Οι μαθητές του δημοτικού σχολείου υποχρεούνται να παρακολουθούν το μάθημα θρησκευτικών για την Ορθόδοξη πίστη. Οι μαθητές μπορούν να τύχουν εξαίρεσης, μόνον εφόσον δηλώσουν ότι ανήκουν σε άλλη θρησκεία. Απαίτηση για τέτοιου τύπου δήλωση δεν θα έπρεπε να υφίσταται, ισχυρίζεται η Επιτροπή του ΟΗΕ.

Η Εβραϊκή θρησκεία, το Ισλάμ και η Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζονται από την ελληνική νομοθεσία σαν νομικά πρόσωπα, ενώ οι υπόλοιπες θρησκευτικές κοινότητες υποχρεούνται να καταχωρούνται, σαν τους συλλόγους, ώστε να καταστούν νομικά αντικείμενα. Ορισμένες θρησκευτικές κοινότητες αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε ζητήματα που αφορούν κυριότητα γης και παροχή αδειών για οικοδόμηση θρησκευτικών κέντρων. Εκθέσεις που προέρχονται από μη ορθόδοξες κοινότητες αναφέρονται στις δυσκολίες που οι ίδιες αντιμετωπίζουν σε μια σειρά διοικητικής φύσης θέματα, κατά την επαφή τους με τις Αρχές.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδας όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα προσχώρησης σε συλλόγους και συνδικαλιστικές ενώσεις.

9 Πολιτικά Δικαιώματα και πολιτικοί θεσμοί

Στην Ελλάδα υπάρχει πολιτική πολυφωνία και πολυκομματικό σύστημα. Το κεντροδεξιό κόμμα Νέα Δημοκρατία ευρίσκεται στην εξουσία μετά από νίκη επί του σοσιαλιστικού κόμματος ΠΑΣΟΚ στις γενικές εκλογές, τον Σεπτέμβρη του 2007. Οι πολιτικοί θεσμοί στην Ελλάδα λειτουργούν καλά. Οι εκλογές διεξάγονται ελεύθερα και δίκαια.

Η δημόσια διοίκηση εξακολουθεί να επικρίνεται για περίπλοκη γραφειοκρατία. Διαφθορά, κατά τον Συνήγορο του Πολίτη, εμφανίζουν υπηρεσίες που το κοινό σχηματίζει ουρές για να εξυπηρετηθεί. Η διαφθορά σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο παρουσιάζει διπλή αύξηση, από ότι σε εθνικό. Πολεοδομίες, εφορίες, ασφαλιστικοί φορείς και δημόσια νοσοκομεία συνιστούν τις κυριότερες εστίες διαφθοράς. Οι τελευταίες μετρήσεις της Transparency International αναφέρουν ότι 27% των Ελλήνων έδωσε ‘φακελάκι’ σε δημόσια υπηρεσία κατά το 2006. Η Κυβέρνηση έχει δηλώσει μηδενική ανοχή και κατέστησε την καταπολέμηση της διαφθοράς θέμα ύψιστης προτεραιότητας. Η Ελλάδα κατά τις πρόσφατες μετρήσεις της Transparency International, τον Νοέμβριο 2007, κατέλαβε την 56^η θέση (από 180 χώρες), επιδεικνύοντας μικρή βελτίωση από πέρσι.

Η προσέλευση στις κάλπες, κατά τις γενικές εκλογές, είναι υποχρεωτική. Παρά ταύτα εξαίρεση, για τους έχοντες δικαίωμα ψήφου, είναι δυνατή. Στην πράξη δεν επιβάλλονται πρόστιμα σε όσους εκούσια και αδικαιολόγητα δεν ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Αντίθετα, οι Έλληνες που διαμένουν εκτός Ελλάδος δεν επιτρέπεται να ψηφίσουν παρά μόνο στην Ελλάδα, δια της φυσικής τους παρουσίας. Η δυνατότητα ψήφου από το εξωτερικό τελεί υπό εξέταση. Οι ελληνικές οργανώσεις της διασποράς ασκούν πίεση προς αυτή την κατεύθυνση.

Εξ ίσου εκλόγιμοι είναι άνδρες και γυναίκες, περιορισμένες όμως είναι οι θέσεις, τόσο στο κυβερνητικό σχήμα όσο και στη Βουλή, που καταλαμβάνονται από γυναίκες. Επί του παρόντος, μία από τους 17 υπουργούς είναι γυναίκα. Επί συνόλου 300 μελών της Βουλής, 44 είναι γυναίκες και ένας μουσουλμάνος. Νόμος του 2001 αξιώνει αντιπροσώπευση ενός τρίτου τουλάχιστον, για κάθε φύλο, στις λίστες υποψηφίων για τις δημοτικές εκλογές. Ο νόμος δεν εφαρμόζεται πλήρως. Πρόταση νέου εκλογικού νόμου ορίζει την γυναικεία αντιπροσώπευση του Κοινοβουλίου στο 30% των μελών του.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

10 Δικαίωμα στην εργασία και σχετικά θέματα

Το 26% περίπου του συνόλου των μισθωτών είναι οργανωμένοι σε κάποιον συνδικαλιστικό φορέα. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις απαρτίζονται από διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις, λειτουργούν όμως χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις πολιτικών κομμάτων ή της κυβέρνησης. Οι απεργίες επιτρέπονται και αποτελούν ιδιαίτερα σύνηθες μέσο πίεσης. Το δικαίωμα στις διαδηλώσεις είναι ιδιαιτέρως προσφιλές στην Ελλάδα .

Οι διαπραγματεύσεις για τις συλλογικές συμβάσεις διεξάγονται μεταξύ των αρμοδίων φορέων της αγοράς εργασίας και οι αποφάσεις τους επικυρώνονται από το Υπουργείο Εργασίας. Ο κατώτατος μισθός κυμαίνεται περί τα 500 € το μήνα. Ο μέγιστος, νόμιμος, εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας είναι 40 ώρες για τον ιδιωτικό τομέα και 37,5 για τον δημόσιο. Πολλοί Έλληνες όμως εργάζονται σε περισσότερες από μια δουλειά. Η καταγεγραμμένη ανεργία ανέρχεται, επί του παρόντος, στο 8%.

Οι μετανάστες καλύπτονται από την εργατική νομοθεσία, πολλοί όμως δουλεύουν παράνομα, με χαμηλές αποδοχές και δίχως κοινωνική ασφάλιση, πολλές φορές επειδή ο εργοδότης αρνείται να καταβάλει εργοδοτικές εισφορές. Το τελευταίο διάστημα διεξάγονται προσπάθειες ώστε οι παράνομοι μετανάστες να πεισθούν να εγγραφούν στα μητρώα και να αποκτήσουν την αποκαλούμενη πράσινη κάρτα που θα επιτρέψει την ένταξή τους σε ένα δικαιότερο μισθοδοτικό σύστημα με υποχρεώσεις και δικαιώματα (δες παράγραφο 18).

Η καταναγκαστική εργασία απαγορεύεται από το Σύνταγμα. Λαμβάνει χώρα εμπόριο γυναικών και παιδιών, κυρίως από τις πρώην ανατολικές χώρες, κάτι που συχνά οδηγεί σε καταναγκαστική πορνεία και καταναγκαστική εργασία (δες παράγραφο 14 και 15). Η Ελλάδα έχει επικυρώσει τις οκτώ κεντρικές συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα της ILO.

Η Βουλή ψήφισε το 2005 νόμο περί ισότιμης μεταχείρισης, στα πλαίσια της αγοράς εργασίας και του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων, ανεξαρτήτως φυλετικού προσδιορισμού, φύλου, θρησκείας, εθνότητας ή κινητικών προβλημάτων. Η υιοθέτηση του νόμου ακόμη δεν έχει οδηγήσει σε απτές βελτιώσεις (βλέπε επίσης κεφ. 14)

11 Δικαίωμα στην καλύτερη δυνατή υγεία.

Το σύνολο του πληθυσμού διαθέτει ίση πρόσβαση στη θεμελιώδη πρόνοια. Το 2006, στον τομέα της υγείας αποδόθηκε το 6% του συνόλου του κρατικού προϋπολογισμού . Μελέτη (της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) αναφέρει ότι το 16% περίπου του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε ασφαλιστικό φορέα. Αυτό εξαρτάται από το γεγονός ότι αρκετοί πολίτες παραμένουν ανασφάλιστοι λόγω μακρόχρονης ανεργίας, επειδή δεν έχουν ακόμα καταφέρει να μπουν στην αγορά εργασίας, ή γιατί είναι μετανάστες. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό των μεταναστών που δουλεύουν «μαύρα» είναι μεγάλο, ίσως αγγίζει και το μισό εκατομμύριο. Γι’ αυτό και ο αριθμός των μεταναστών που παραμένει εκτός συστήματος κοινωνικής ασφάλισης παραμένει ακόμη σημαντικός. Το 12% των συνολικών εισφορών στο ΙΚΑ προέρχεται από τους 223.000 καταγεγραμμένους μετανάστες.

Το δικαίωμα στην περίθαλψη, για πρόσφυγες και άτομα που ανήκουν σε μειονότητες υπήρξε αντικείμενο κριτικής, από ορισμένες ομάδες προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά την σωρεία νόμων και προτάσεων νόμου, που καθορίζουν τα δικαιώματα των προσφύγων στην ιατρική περίθαλψη, η αντιμετώπιση θεωρείται ελλιπής. Οι πρόσφυγες συχνά εξαρτώνται από την συνδρομή οργανώσεων ώστε να τύχουν ιατρικής περίθαλψης, θεραπείας ή συμβουλών. Η κατάσταση της υγείας των αθίγγανων, ο αριθμός των οποίων κυμαίνεται μεταξύ 150.000 – 200.000, αναφέρεται ως πολύ χειρότερη από του υπόλοιπου πληθυσμού.

10 Δικαίωμα στην εκπαίδευση

Στην Ελλάδα ισχύει υποχρεωτική 9ετής σχολική εκπαίδευση που αρχίζει από την ηλικία των 6 ετών. Γυναίκες και άνδρες έχουν ίσες δυνατότητες πρόσβασης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η παιδεία στα κρατικά σχολεία και πανεπιστήμια είναι δωρεάν. Το πρόγραμμα διδασκαλίας για δημόσια και ιδιωτικά σχολεία είναι το ίδιο. Ένας σημαντικός αριθμός μαθητών παρακολουθεί συμπληρωματικά μαθήματα σε ιδιωτικά φροντιστήρια. Οι αξιώσεις για την εισαγωγή στα ΑΕΙ είναι ιδιαίτερα υψηλές και οι θέσεις περιορισμένες. Αυτό οδηγεί πολλούς Έλληνες σπουδαστές σε πανεπιστήμια της αλλοδαπής.

Σύμφωνα με την συνθήκη της Λοζάννης του 1923, οι μουσουλμανικές μειονότητες της Θράκης έχουν δικαίωμα στην διδασκαλία στις γλώσσες τους, κυρίως στα τουρκικά. Εκτιμάται ότι, 8000 περίπου παιδιά μουσουλμανικής καταγωγής πηγαίνουν σε τουρκόφωνα σχολεία. Από τα 2200 που παρακολουθούν μαθήματα λυκείου, τα 600 φοιτούν σε τουρκόφωνα και τα 1600 σε ελληνόφωνα. (Οι Υπηρεσίες αποκαλούν τα τουρκόφωνα σχολεία μειονοτικά, ενώ τα ελληνόφωνα δημόσια , κανονικά σχολεία). Τα τουρκικά σχολεία, σύμφωνα με στοιχεία είναι λίγα και κακής ποιότητας. Τα παιδιά των μειονοτήτων υποχρεούνται να δώσουν εξετάσεις για απολυτήριο λυκείου, στα ελληνικά και όχι στην γλώσσα διδασκαλίας τους. Πακέτο μέτρων από το 2007 θεσπίζει ποσόστωση 0,5% σε μουσουλμάνους για θέσεις στα πανεπιστήμια ενώ παρέχεται διδασκαλία της τουρκικής, ως μητρικής γλώσσας, σε δημόσια σχολεία της Θράκης.

Τα παιδιά των προσφύγων που ζητούν άσυλο έχουν ίδια δικαιώματα στην εκπαίδευση με τους ελληνόπαιδες. Και τα παιδιά όσων εργάζονται παράνομα στη χώρα, σύντομα σύμφωνα με κυβερνητικές εξαγγελίες, πρόκειται να αποκτήσουν δικαίωμα στην σχολική εκπαίδευση.

Τα χρήματα που διατέθηκαν το 2006 για την παιδεία είναι το 8% του κρατικού προϋπολογισμού.

10 Δικαίωμα σε ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης

Συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες της ΕΕ, η διαφορά μεταξύ φτωχών και πλουσίων στην Ελλάδα είναι μεγάλη. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ, που αντιστοιχεί σε αγοραστική δύναμη (ΡΡΡ), ήταν για το 2006, περίπου 24.000 δολάρια Αμερικής. Το 20% του πληθυσμού ζει με εισόδημα χαμηλότερο του 60%, του μέσου όρου εισοδήματος της χώρας δηλαδή 5.600 € ετησίως. Η κυβέρνηση εξήγγειλε το 2007 σχέδιο ίδρυσης κοινωνικού Ταμείου καταπολέμησης της φτώχειας με στόχο την μείωση της μέσα από άμεσες επιδοτήσεις στους φτωχούς. Το Ταμείο αυτό υπολογίζεται να διαθέτει κεφάλαιο 2 δις € το 2010.

Ο ακριβής αριθμός των αστέγων είναι άγνωστος, εικάζεται όμως ότι ανέρχονται σε 11 000 περίπου άτομα στην περιοχή της πρωτεύουσας, ενώ υπάρχουν μόνο δύο χώροι ύπνου αστέγων συνολικής χωρητικότητας 300 κρεβατιών. Πολλοί άστεγοι αποδίδουν την κατάστασή τους στην ανεργία. Οι Έλληνες συνταξιούχοι συνιστούν οικονομικά εκτεθειμένη ομάδα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, το ένα τέταρτο των συνταξιούχων ζει με αποδοχές κάτω από τα όρια της φτώχιας. Στα νησιά του Ιονίου το ποσοστό αυτό φθάνει στο 44%, ενώ στην Ήπειρο, στο 50%. Η τωρινή κυβέρνηση εκδήλωσε επιθυμία για θέσπιση κατώτατης σύνταξης.

Ο αναπτυξιακός δείκτης του προγράμματος ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNDP) που καταγράφει το επίπεδο διαβίωσης και την διάρκεια ζωής σε 177 χώρες, κατατάσσει την Ελλάδα στην 24^η θέση. Στην κλίμακα, για την ισότητα μεταξύ των φύλων, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 43^η θέση.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ και ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΟΜΑΔΕΣ

10 Δικαιώματα των γυναικών

Η αρχή των ίσων δικαιωμάτων μεταξύ ανδρών και γυναικών κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα της Ελλάδας από το 1975. Οποιαδήποτε μορφή διάκρισης λόγω φύλου απαγορεύεται. Η Ελλάδα επικύρωσε το 1983 τη σύμβαση για την κατάργηση κάθε μορφής διάκρισης προς τις γυναίκες.

Γυναίκες και άνδρες έχουν, τυπικά, ίσα δικαιώματα σε εκπαίδευση και αγορά εργασίας. Μελέτη της Κεντρικής Τράπεζας δείχνει ότι η ελληνική αγορά εργασίας απέχει πολύ από την ισότητα μεταξύ των φύλων. Ο μέσος όρος του γυναικείου μισθού ανέρχεται στο 75% του μισθού των ανδρών. Μόλις το 46% του γυναικείου πληθυσμού της χώρας εργάζεται, εν συγκρίσει του 74% των ανδρών. Η ανεργία μεταξύ των ανδρών ανέρχεται στο 5% και των γυναικών στο 13%.

Η νομοθεσία αξιώνει την αντιπροσώπευση κάθε φύλου, τουλάχιστον κατά ένα τρίτο, σε όλα τα όργανα λήψης αποφάσεων εντός του κρατικού μηχανισμού (βλέπε κεφάλαιο 9 για ποσοστό γυναικών σε κυβέρνηση και Βουλή). Η εφαρμογή της συγκεκριμένης νομοθεσίας υπήρξε ελλιπής. Οι γυναίκες εκπροσωπούνται ελλιπώς τόσο στην πολιτική όσο και σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

Σε μελέτη που πραγματοποίησε το 2007 το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, αναφορικά με τον βαθμό ισότητας μεταξύ των φύλων σε 123 χώρες, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 72^η θέση – λίγο πριν το Περού αλλά μετά από την Ονδούρα και του Κιργιζιστάν.

Η Επιτροπή Κατάργησης Διακρίσεων κατά των Γυναικών του ΟΗΕ, υποστηρίζει σε έκθεσή που παρουσίασε τον φετινό Φεβρουάριο, ότι η Ελλάδα πραγματοποίησε σημαντικά βήματα στον συγκεκριμένο τομέα, τα τελευταία χρόνια. Η Επιτροπή παράλληλα σημειώνει ότι είναι σημαντική η διεύρυνση των μέτρων ώστε να επέλθει διόρθωση στην συνεχιζόμενη πατριαρχική στάση και σε βαθιά ριζωμένα στερεότυπα που αφορούν τον ρόλο της γυναίκας και την θέση της στην κοινωνία. Η Επιτροπή ζητά επίσης, βελτιώσεις σε τομείς που αφορούν, μεταξύ άλλων, την ενημέρωση των γυναικών για την ύπαρξη πρόσβασης σε νομικά μέσα, για ζητήματα που έχουν να κάνουν με διακρίσεις και βία στο περιβάλλον του σπιτιού, για εφαρμογή του νόμου σε ζητήματα εμπορίας ανθρώπων, για εφαρμογή του νόμου σε ζητήματα γυναικείας συμμετοχής σε κρατικά όργανα λήψης αποφάσεων και βελτίωση της κατάστασης για τις γυναίκες που ανήκουν σε εθνοτικές μειονότητες.

Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ισχυρίζεται ότι οι γυναίκες της μουσουλμανικής μειονότητας συναντούν δυσκολίες, που απορρέουν από το γεγονός ότι η ελληνική νομοθεσία για θέματα γάμου και ζητήματα κληρονομικά, δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην μουσουλμανική μειονότητα. Σύμφωνα με εκθέσεις οργανώσεων προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στη Θράκη υπήρξαν περιπτώσεις γάμου παιδιών, κοριτσιών 11 ετών.

Μία Γραμματεία Ισότητας, στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Εσωτερικών, έχει την ευθύνη του σχεδιασμού, της εκτέλεσης και της εποπτείας της εργασιακής ισότητας στην ελληνική κοινωνία.

Η βία, σε οικογενειακά πλαίσια, υπόκειται στο γενικό ποινικό κώδικα. Στην νέα νομοθεσία. από τον Οκτώβρη 2006, για πρώτη φορά ποινικοποιείται ο βιασμός στα πλαίσια του γάμου, χωρίς όμως να προσδιορίζεται και ως διάκριση κατά των γυναικών. Η νομοθεσία επίσης, δεν θεσπίζει προστασία κατοικίας, προληπτικά μέτρα, και εκπαίδευση αστυνομικών υπαλλήλων, εισαγγελέων και δικαστών στην υπηρεσία των εκτεθειμένων γυναικών. Η Γραμματεία Ισότητας έχει συμβουλευτικό κέντρο για γυναίκες, θύματα βίας.

Το 2006 ψηφίστηκε νόμος για την σεξουαλική παρενόχληση στους τόπους εργασίας. Περιορισμένος είναι ο αριθμός των περιστατικών που καταγγέλλονται στις αστυνομικές αρχές, επειδή σύμφωνα με στοιχεία, το άτομο θεωρείται στιγματισμένο κοινωνικά. Προτιμητέα είναι η προσπάθεια συμβιβασμού. Ο νόμος απαγορεύει διάκριση στην πρόσληψη γυναικών λόγω εγκυμοσύνης.

Η πορνεία είναι νόμιμη αποκλειστικά όμως εντός δεδηλωμένων οίκων ανοχής.

Η δήλωση των ιεροδούλων στις τοπικές αστυνομικές αρχές είναι υποχρεωτική όπως και η υποβολή τους σε τακτικούς ιατρικούς ελέγχους, ανά δεκαπενθήμερο. Οι οίκοι ανοχής απαγορεύεται να ευρίσκονται σε ακτίνα μικρότερη των 200 μ. από σχολεία, γυμναστήρια ή χώρους συνεύρεσης ανηλίκων ή υπερηλίκων. Ορίζεται επίσης από τον νόμο ότι η εκδιδόμενη, δεν πρέπει να είναι νυμφευμένη - κάτι που επικρίνεται από τον Συνήγορο του πολίτη γιατί δεν συνάδει με τα κατοχυρωμένα συνταγματικά ατομικά δικαιώματα. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των ιεροδούλων ανέρχεται σε

20.000, εκ των οποίων λιγότερες από 1.000 εκτιμώνται ελληνικής καταγωγής. Ένας αριθμός safe houses λειτουργεί για παροχή προστασίας και βοήθειας προς τις γυναίκες εκείνες που κατάφεραν να ξεφύγουν από την καταναγκαστική πορνεία.

Εδώ και κάποια χρόνια υφίσταται νομικό πλαίσιο με στόχο την παροχή προστασίας σε θύματα εμπορίας ανθρώπων. Ο νόμος ορίζει αδικήματα την παραβίαση σεξουαλικής ελευθερίας, την παιδική πορνογραφία και την σεξουαλική εκμετάλλευση. Στις δικαστικές αρχές παρέχεται δυνατότητα απονομής πολύ αυστηροτέρων ποινών, για όλες τις μορφές εμπορίας ανθρώπων. Ο νόμος αποσκοπεί πρώτιστα στην προστασία ανηλίκων, γυναικών και μεταναστών. Οι αρχές θα πρέπει επίσης να φροντίζουν ώστε στα θύματα να παρέχεται η αναγκαία νομική βοήθεια κάτι που δεν τηρείται πάντα. Ακολούθως η αστυνομία, σε συνεργασία με τις υπόλοιπες υπηρεσίες, πρέπει να παρέχει την απαραίτητη βοήθεια και ενημέρωση στα θύματα. Σύμφωνα με την Επιτροπή του Ελσίνκι, οι αρχές συχνά παραλείπουν να πληροφορούν τις γυναίκες/θύματα για τα δικαιώματά τους. Εάν η γυναίκα / θύμα δεν συναινεί να καταθέσει ως μάρτυς στο δικαστήριο, τότε, τυπικά δεν υπάγεται στα θύματα ανθρώπινης εμπορίας και ως εκ τούτου δεν έχει δικαίωμα στην παροχή κρατικής συνδρομής. Τα παραπάνω οδηγούν συχνά στο να παραμένουν άδειες οι εγκαταστάσεις προστασίας γυναικών / θυμάτων. Ο τομέας προστασία των θυμάτων δεν έχει τύχει σωστής λειτουργίας με αποτέλεσμα πλήθος γυναικών να μη συνεργάζεται με τις εισαγγελικές αρχές. Σύμφωνα με το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, το προηγούμενο έτος σημειώθηκε βελτίωση.

Το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών διαπιστώνει σε έκθεσή του, τον Ιούνιο 2007, ότι η Ελλάδα δεν πληροί ακόμη τις ελάχιστες προϋποθέσεις στον τομέα αντιμετώπισης εμπορίας ανθρώπων. Η έκθεση, εκτός άλλων, διαπιστώνει ότι πραγματοποιήθηκαν μεγάλες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για την βελτίωση των υφιστάμενων προβλημάτων.

15…Δικαιώματα των παιδιών

Η συνθήκη των δικαιωμάτων του παιδιού του ΟΗΕ, ενσωματώθηκε το 1992 στην εθνική νομοθεσία. Ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για ζητήματα εμπορίας παιδιών, παιδικής πορνογραφία και παιδικής πορνείας επισκέφθηκε την Ελλάδα τον Νοέμβριο 2005 και άσκησε κριτική για έλλειμμα στην προστασία των παιδιών που φθάνουν στην Ελλάδα ασυνόδευτα ενώ διαπίστωσε ότι ιδιαιτέρως εκτεθειμένα είναι τα παιδιά προσφύγων και τα παιδιά θύματα trafficking.

Εδώ και δύο περίπου χρόνια, λειτουργεί τμήμα δικαιωμάτων του παιδιού στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του Συνηγόρου του Πολίτη. Ένας από τους 5 υπεύθυνους του Γραφείου προΐσταται του τμήματος. Το εν λόγω τμήμα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι σημαντικότερες ελλείψεις που άπτονται των δικαιωμάτων του παιδιού, καταγράφονται στο χώρο της εκπαίδευσης. Ως μία τέτοια έλλειψη αναφέρεται η ενσωμάτωση των παιδιών των Αθιγγάνων και η απροθυμία του σχολείου να ανοίξει τις πόρτες του σε παιδιά μεταναστών που δεν έχουν άδεια παραμονής ή δεν διαθέτουν ελληνικό πιστοποιητικό γέννησης.

Στην Ελλάδα, κατώτατο όριο ηλικίας για τους βιομηχανικούς εργάτες ορίζεται το 15ο έτος, ενώ για συγκεκριμένα εργασιακά καθήκοντα, το όριο αυξάνει. Για εργασία σε οικογενειακές επιχειρήσεις, για το θέατρο ή τον κινηματογράφο, ορίζεται ως κατώτατη ηλικία, το12ο έτος. Παιδιά ζητιάνοι και παιδιά μικροπωλητές είναι φαινόμενα συνήθη. Η πλειοψηφία αυτών των παιδιά είναι Αθίγγανοι ή Αλβανοί. Η παιδική πορνεία θεωρείται πρόβλημα με αυξητικές τάσεις. Τον Νοέμβριο 2001 η Ελλάδα επικύρωσε τη συνθήκη 182 της ILO για την παιδική εργασία.

Περίπου 2% του πληθυσμού, κάτω των 18 ετών, υπολογίζεται ότι εκτίθεται σε σωματική βία κάθε χρόνο. Το ιατρικό προσωπικό και οι δάσκαλοι δεν έχουν κανένα δικαίωμα / υποχρέωση, να αναφέρουν στην αστυνομία υποψίες για άσκηση βίας σε παιδιά. Κάθε χρόνο καταγγέλλεται η εξαφάνιση 300 παιδιών, εκ των οποίων τα 60 ουδέποτε επανέρχονται. Το 2005 δόθηκε στο κοινό μια ακόμη τηλεφωνική γραμμή όπου μπορούν να τηλεφωνούν παιδιά και νεολαίοι ζητώντας στήριξη και συμβουλές για διάφορα ζητήματα. Στον ίδιο αριθμό μπορούν επίσης να τηλεφωνούν γονείς και δάσκαλοι.

Υποχρεωτική γενική στράτευση ισχύει για όλους τους άρρενες ηλικίας 19-50 ετών. Στράτευση παιδιών δεν υφίσταται. Η Ελλάδα έγινε στόχος κριτικής, μεταξύ άλλων από τη Διεθνή Αμνηστία, επειδή ο νόμος για στρατιωτική θητεία δεν συνάδει με τα διεθνή κριτήρια. Όσοι επιλέγουν εναλλακτική κοινωνική θητεία εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται με πνεύμα διάκρισης, με αποτέλεσμα η διάρκεια της κοινωνικής θητείας να διαρκεί διπλό χρόνο από την στρατιωτική. Σε μάρτυρες του Ιεχωβά δεν αναγνωρίστηκε ή αναιρέθηκε το status αρνητή οπλοφορίας και απειλήθηκαν με ποινή φυλάκισης.

16 Δικαιώματα για άτομα που ανήκουν σε εθνικές, εθνοτικές, γλωσσικές και θρησκευτικές μειονότητες καθώς και ιθαγενών πληθυσμών.

Η Ελλάδα δεν έχει ακόμα επικυρώσει τη Συνθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων. Έχει επικυρώσει το ντοκουμέντο της Κοπεγχάγης του ΟΟΣΑ που παρέχει στο κάθε άτομο δικαίωμα αυτό-προσδιορισμού του για το αν ανήκει σε μία εθνική ή άλλη μειονότητα. Η Ελλάδα δεν έχει επίσης υπογράψει και επικυρώσει τις διατάξεις για τις περιφερειακές και μειονοτικές γλώσσες.

Γενικά διαπιστώθηκε αύξηση ξενοφοβίας με παράλληλη δραματική αύξηση του αριθμού αλλοδαπών που, την τελευταία δεκαετία, ζουν κι εργάζονται στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα, το 87,5% του ελληνικού πληθυσμού αντιμετωπίζει αρνητικά τη μετανάστευση. Δεν υπάρχει επίσημη στατιστική για τον αριθμό ‘εγκλημάτων μίσους’, σύμφωνα όμως με την οργάνωση Hellenic League for Human Rights η άνοδος που παρουσιάστηκε τα τρία τελευταία χρόνια ήταν σημαντική.

Οι Αλβανοί συνιστούν την πολυπληθέστερη ομάδα αλλοδαπών (εικάζεται ότι υπάρχουν γύρω στις 600.000), την ομάδα που συχνότατα εκτίθεται σε διαφόρων μορφών ξενοφοβία. Αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι οι Αλβανοί αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην ανεύρεση ενοικιαζόμενης στέγης. Στους Αλβανούς, καταλογίζεται συχνά η άνοδος της εγκληματικότητας, τα τελευταία χρόνια. Η απόλυτη πλειοψηφία των Αλβανών έχει σήμερα νομιμοποιηθεί και ενσωματώνεται με ευκολία στην ελληνική κοινωνία. Κατά διαστήματα έρχεται στην επιφάνεια το θέμα του δικαιώματος των Αλβανών σε ελληνική εθνική ταυτότητα.

Η Ελλάδα θεωρεί ότι η Συνθήκη της Λοζάννης, από το 1923, αποτελεί νομικό παράδειγμα για το πώς οι μειονότητες θα πρέπει να ονομάζονται και ποια δικαιώματα θα πρέπει να τους αποδίδονται. Ως αποτέλεσμα της ερμηνείας της συγκεκριμένης Συνθήκης, το ελληνικό κράτος δεν αναγνωρίζει εθνοτικές ή γλωσσικές μειονότητες. Οι 150.000 περίπου μουσουλμάνοι της Θράκης, στην Βόρεια Ελλάδα συνιστά την μοναδική επίσημα αναγνωρισμένη μειονότητα. Η πλειοψηφία των μουσουλμάνων ανήκει στην τουρκική εθνότητα που όμως δεν χαίρει του δικαιώματος να αποκαλείται τουρκική μειονότητα. Οι όροι «Τούρκος» και «τουρκικός» απαγορεύονται δια νόμου να υπάρχουν σε ονομασίες οργανώσεων, κάτι που η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχει επικρίνει. Η κυβέρνηση από το 1990 δεν επιτρέπει να εκλέγονται από τον τοπικό πληθυσμό οι θρησκευτικοί ηγέτες, αλλά διορίζει η ίδια δύο μουσουλμάνους μουφτήδες, οι οποίοι λαμβάνουν την αντιμισθία τους από το ελληνικό κράτος. Πολλά άτομα της Τουρκικής εθνότητας δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην έκφραση της εθνοτικής τους ταυτότητας και στην διατήρηση του πολιτισμού τους. (βλέπε κεφ. 12)

Το 2007 υιοθετήθηκε πακέτο νέων μέτρων με στόχο την βελτίωση της κατάστασης των μουσουλμάνων της Θράκης. Θεσπίζεται ποσόστωση για μουσουλμάνους στο πανεπιστήμιο (0,5%), εισάγεται διδασκαλία της μητρικής γλώσσας, της τουρκικής, στα σχολεία της Θράκης, εισάγεται διδασκαλία της ελληνικής, προσβάσιμης σε Τούρκους γονείς και τέλος εισάγεται ποσόστωση (0,05%) για Τούρκους μουσουλμάνους στις εισαγωγικές εξετάσεις για την κρατική διοίκηση. Η κυβέρνηση επίσης υποσχέθηκε να χρησιμοποιήσει ευρωπαϊκά μέσα για την βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης στην γενικά παραμελημένη Θράκη

Σύμφωνα με επίσημες πηγές υπάρχουν συνολικά 287 τεμένη στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων στη Θράκη, Ρόδο και Κω. Η Κυβέρνηση δήλωσε πρόσφατα ότι το 2010 θα είναι έτοιμο το πρώτο μουσουλμανικό τέμενος στην περιοχή των Αθηνών και ενέκρινε 15 εκατ. ευρώ για το σκοπό αυτό. Σχετική πρόταση υπερψηφίστηκε στην Βουλή των Ελλήνων το 2006.

Οι αθίγγανοι δεν αποτελούν μειονότητα, αντιμετωπίζονται όμως ως εκτεθειμένη κοινωνική ομάδα. Αντιμετωπίζουν προβλήματα με το συχνά χαμηλό βιοτικό τους επίπεδο, με τα μεγάλα προβλήματα υγείας και με τις συχνές διακρίσεις σε βάρος τους αναφορικά με πρόσβαση σε εργασία και κατοικία. Το 2002 συντάχθηκε επταετές πλάνο για την βελτίωση της κατάστασης των Αθίγγανων. Η συνολική χρηματοδότηση από το κράτος ανήλθε στα 308 εκατ. € ( το 65% χρηματοδοτείται από την ΕΕ ) σε κατοικίες και βελτίωση πρόσβασης στην εκπαίδευση, εργασία, ιατρική περίθαλψη, αθλητισμό και πολιτισμό. Μέχρι στιγμής έχουν ξοδευτεί 275 εκατ. €, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων στο σχεδιασμό κατοικιών. Οι οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαιρετίζουν τις προσπάθειες αλλά προσθέτουν ότι υπολείπεται να γίνουν ακόμη πολλά.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε πρόσφατα το ελληνικό κράτος σε καταβολή αποζημίωσης 21.000€ σε γυναίκα, θύμα διακρίσεων, δεδομένου ότι η καταγγελία που κατέθεσε η ίδια για άσκηση αστυνομικής βίας εναντίον της, δεν έτυχε του πρέποντα τρόπου εξέτασης, ακριβώς λόγω του ότι ήταν Αθίγγανη . Πρόκειται για την τέταρτη φορά που η Ελλάδα καταδικάζεται από στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για αστυνομική κατάχρηση εξουσίας και αστυνομική βία κατά Αθιγγάνων.

Στην βορειοδυτική Ελλάδα, ιδιαίτερα στην περιοχή της Φλώρινας, κατοικεί ομάδα Σλαβομακεδόνων. Εξ αυτών μερικοί επιθυμούν να αυτοπροσδιορίζονται ως ξεχωριστή εθνοτική μειονοτική ομάδα. Η ομάδα αυτή δεν τυγχάνει αναγνώρισης από τις Υπηρεσίες. Η χρήση του όρου «μακεδών» από τους Σλαβομακεδόνες είναι αμφιλεγόμενος ιδιαίτερα για τους Έλληνες κάτοικους της περιοχή της Μακεδονίας στη Βόρεια Ελλάδα. Στο βαθμό που οι σχέσεις Ελλάδας και Μακεδονίας τα τελευταία χρόνια σταδιακά εξομαλύνονται και οι εντάσεις μεταξύ Σλαβομακεδόνων και Ελλήνων παρουσιάζονται υποτονικότερες.

17 Διακρίσεις βάσει σεξουαλικής διάθεσης ή ταυτότητας φύλου

Σύμφωνα με τον νόμο η ομοφυλοφιλία δεν απαγορεύεται. Διώξεις ή άμεσες διακρίσεις δεν είθισται να σημειώνονται. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ όμως, εξέφρασε ανησυχία για εκθέσεις σχετικές με διακρίσεις βάσει σεξουαλικής διάθεσης. Προτάσεις των τελευταίων χρόνων σχετικές με κάποιας μορφής νομική αναγνώριση των σχέσεων μεταξύ ομοφυλόφιλων ζευγαριών ώστε οι εμπλεκόμενοι να μπορούν να χαίρουν κοινωνικών οφελών, δεν οδήγησε σε νομοθετικές μεταβολές.

18 Δικαιώματα Προσφύγων

Η Ελλάδα διαθέτει παράκτια και χερσαία σύνορα μέγιστης εποπτικής δυσχέρειας. Το ρεύμα προσφύγων και λαθρομεταναστών στην χώρα αυξήθηκε δραματικά τα τελευταία χρόνια. Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο αυξήθηκε το 2006 κατά 35%, από 9.000 σε 12.000. Έως τον Ιούνη φέτος 14.700 υπέβαλαν αίτηση ασύλου, γεγονός που κατατάσσει την Ελλάδα στην τρίτη θέση στην ΕΕ των χωρών υποδοχής μεταναστών. Συνελήφθησαν γύρω στους 70.000 λαθρομετανάστες μέχρι και τον Αύγουστο 2007, σημειώθηκε δηλαδή αύξηση της τάξης του 45% από το 2006. Το ρεύμα που προέρχεται από την Τουρκία έχει τριπλασιαστεί.

Η Ελλάδα επικρίνεται επί σειρά ετών, μεταξύ άλλων, από την Διεθνή Αμνηστία και την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για τον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές υπηρεσίες αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες που ζητούν άσυλο. H κριτική αφορά κυρίως στις συνθήκες κράτησής τους, στην ελλιπή πληροφόρηση για την πορεία διαδικασίας ασύλου, καθώς και στην έλλειψη διερμηνέων και νομικής βοήθειας. Έχει επίσης διαπιστωθεί κίνδυνος για refoulement (για αποστολή προσφύγων πίσω, χωρίς να έχει εξετασθεί η αίτησή τους) και για χαμηλό βαθμό ως προς την αναγνώριση περιπτώσεων ασύλου. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (UNHCR) αναφέρει ότι σημειώθηκε, κατά το διάστημα που πέρασε, βελτίωση και ότι κατανοεί τα προβλήματα χωρητικότητας που η κυβέρνηση καλείται να αντιμετωπίσει ως συνέπεια της προσαύξησης τους ρεύματος μετανάστευσης. Οι κρατικές υπηρεσίες συνειδητοποίησαν κάπως περισσότερο τις ελλείψεις και εισάκουσαν τις υποδείξεις της UNHCR, για ζητήματα που, μεταξύ άλλων, άπτονται των ‘ασυνόδευτων’ παιδιών λαθρομεταναστών και του non-refoulement (η αρχή της προστασίας για πρόσφυγες για τους οποίους δεν μπορούν να παρασχεθούν εγγυήσεις ασφάλειάς τους, σε περίπτωση που αποπεμφθούν στη χώρα προέλευσής τους). Τον χρόνο που πέρασε η γερμανική οργάνωση PRO ASYL κατηγόρησε την Ελλάδα, μεταξύ άλλων, ότι ένας πρόσφυγας υπέστη βασανιστήρια. Ο Συνήγορος του Πολίτη σε πρόσφατη επιστολή του προς τα Υπουργεία Εσωτερικών και Ναυτιλίας απαιτεί εξονυχιστική εξέταση για τις κατηγορίες.

Οι χώροι κράτησης (detention centers) λειτουργούν για ξένους που έχουν συλληφθεί, ανεξαρτήτως του αν τελικά θα αποπεμφθούν ή θα παραμείνουν επειδή διαθέτουν αιτιολογία για άσυλο. Όσοι ζητούν άσυλο, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, διαχωρίζονται αργότερα από τους υπολοίπους και μεταφέρονται σε προσωρινούς χώρους στέγασης. Η κράτηση συχνά γίνεται σε αστυνομικά κρατητήρια ή κτιριακές επεκτάσεις τους. Η UMHCR θεωρεί ότι η ποιότητα των συγκεκριμένων χώρων κράτησης δεν είναι ικανοποιητική. Κριτική για τις συνθήκες κράτησης έχουν επίσης εκφραστεί από το Ευρωκοινοβούλιο, σε τρεις δικαστικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στο Στρασβούργο καθώς και σε πλήθος επισημάνσεων από τον Συνήγορο του Πολίτη. Οι λαθρομετανάστες δεν επιτρέπεται να τελούν υπό κράτηση πέραν των τριών μηνών. Οι χώροι κράτησης είναι υπερπλήρεις, με ανεπαρκές επίπεδο υγιεινής και δεν προσφέρονται για παραμονή διαρκείας. Ένας ιδιαίτερα περιορισμένος αριθμός λαθρομεταναστών αποπέμπονται από τις ελληνικές υπηρεσίες, ενώ στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, που παύει να τελεί υπό κράτηση, χορηγείται έγγραφη εντολή να εγκαταλείψουν την χώρα εντός 30 ημερών. Τον Οκτώβριο, αξίωσε η UNHCR το κλείσιμο των χώρων κράτησης στην Σάμο δεδομένου ότι οι συνθήκες διαβίωσης θεωρήθηκαν παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μετά από λίγο, ένα καινούργιο κέντρο χωρητικότητας 350 ατόμων ήταν έτοιμο για εγκαίνια. Ένα ακόμη κέντρο κράτησης μεταναστών χωρητικότητας 350 ατόμων κατασκευάστηκε στον Έβρο.

Τα κέντρα υποδοχής (reception centers) στεγάζουν όσους έχουν υποβάλλει αίτηση για άσυλο, γυναίκες και παιδιά που μπορεί να είναι και ασυνόδευτα. Προς το παρόν υπάρχουν δέκα τέτοια κέντρα με σύνολο 740 θέσεων, χωρητικότητα ανεπαρκής για την αυξημένη εισροή. Η UNHCR εκτιμά ότι το υλικό επίπεδο σε αυτά τα κέντρα είναι ικανοποιητικό (ακόμη κι αν το κέντρο του Λαυρίου, έξω από την Αθήνα, είχε υπάρξει αντικείμενο σκληρής κριτικής), αλλά προτείνει τη λήψη μέτρων για την βελτίωση του επιπέδου υγείας, την πρόσβαση στην εκπαίδευση, καθώς και την ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων βασανιστηρίων και πολέμων και των ασυνόδευτων παιδιών. Παραμένει οι ελλείψεις στην διερμηνεία, την νομική βοήθεια, την ενημέρωση σχετικά με δικαιώματα και τις δυνατότητες υποβολής αίτησης για άσυλο. Η διοίκηση και χρηματοδότηση των μονάδων των κέντρων υποδοχής πραγματοποιείται κυρίως από ΜΚΟ με οικονομικά μέσα από το European Refugee Fund και μόνο σε πολύ περιορισμένο μέρος από το Υπουργείο Υγείας.

Η ιδιότητα του πρόσφυγα αναγνωρίζεται σε λιγότερους από το 1% όσων ζητούν άσυλο. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ που διαθέτει εκπρόσωπο στην υπηρεσία υποβολής εφέσεων και ως εκ τούτου έχει εποπτεία στην λήψη αποφάσεων, δεν έχει εκφράσει καμιά ιδιαίτερη επίκριση σχετικά με τις μεμονωμένες αποφάσεις – θεωρεί όμως ότι τα πραγματικά περιστατικά ασύλου ενυπάρχουν στο τεράστιο ισοζύγιο υποθέσεων, 20.000 υποθέσεις. Από τον Ιούλιο του 2007 ελήφθησαν αποφάσεις μόνο για περιπτώσεις Πακιστανών, πολιτών του Μπαγκλαντές και 8-9 ετών περιπτώσεις Ιρακινών.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, η Επιτροπή του Ελσίνκι και άλλες ΜΚΟ, τα τελευταία δύο χρόνια αντιμετώπισαν σκληρότερους περιορισμούς αναφορικά με επισκέψεις σε κρατητήρια και κέντρα υποδοχής.

Έχει σημειωθεί, εν αγνοία υιοθετημένων κατευθυντήριων γραμμών να προβεί η αστυνομία σε αποπομπή ατόμων που θα ήθελαν να ζητήσουν άσυλο. Σε κατατεθειμένες επίσης εκθέσεις αναφέρεται ότι η ακτοφυλακή έχει έμπρακτα εμποδίσει λαθρομετανάστες και άτομα που εν δυνάμει θα μπορούσαν να ζητήσουν άσυλο, να εισέλθουν στην Ελλάδα, απωθώντας τους κυριολεκτικά, από τα ελληνικά ύδατα. Λαθρομετανάστες χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να εισέλθουν ή να εξέλθουν παράνομα από την Ελλάδα, ιδιαίτερα στην περιοχή των νησιών και στα χερσαία σύνορα με την Τουρκία.

Σύμφωνα με στατιστική, του 1977, έχουν βρει τον θάνατο 77 άτομα όταν, στην προσπάθειά τους να διασχίσουν την ελληνοτουρκική μεθόριο, έπεσαν σε ναρκοπέδια. Η Ελλάδα επικύρωσε τον Σεπτέμβριο του 2003 την Συνθήκη της Οτάβας για τις χερσαίες νάρκες. Ο καθαρισμός των ναρκοπεδίων θα ολοκληρωθεί, σύμφωνα με ελληνικές στρατιωτικές πηγές το 2010, δηλαδή η προθεσμία εκπνέει σε τέσσερα χρόνια.

19 Δικαιώματα ατόμων με ειδικές ανάγκες

Πεζοδρόμια και δημόσια κτίρια δεν είναι προσαρμοσμένα για άτομα με κινητικές δυσκολίες, τα τελευταία όμως χρόνια η κατάσταση παρουσιάζει βελτίωση.

Εν όψει των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών 2004 στην Αθήνα, ξεκίνησαν έργα εναρμόνισης, με τις απαιτήσεις διέλευσης ατόμων με κινητικές δυσκολίες, σε εξόδους οδικών αρτηριών, πεζοδρόμια, κτίρια και οχήματα. Τα άτομα αυτά σήμερα έχουν πρόσβαση στην Ακρόπολη χάρη σε εγκατάσταση ειδικού ανελκυστήρα. Στην Αθήνα τα παλιά λεωφορεία αντικαθίστανται συνεχώς με καινούργια με προδιαγραφές και για άτομα με ειδικές ανάγκες. Ορισμένοι φωτεινοί σηματοδότες, σε κομβικά σημεία εφοδιάστηκαν με ηχητικό σήμα για την εξυπηρέτηση των τυφλών. Οι γραμμές του μετρό της Αθήνας έχουν προδιαγραφές για χρήση από άτομα με ειδικές ανάγκες. Η ανακαίνιση παλαιοτέρων σταθμών άρχισε. Οι ελληνικές οργανώσεις αναπήρων εξακολουθούν να ασκούν κριτική γιατί η μετά εμποδίων διακίνησή τους εξακολουθεί, στην Αθήνα με τους στενούς δρόμους και τα παράνομα παρκαρισμένα αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες. Η έλλειψη γνώσεων και η αδιαφορία του κόσμου επιτείνει την ήδη ζοφερή εικόνα.

Η νομοθεσία περί προσλήψεων ατόμων με ειδικές ανάγκες, προβλέπει για τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα με πλέον των 50 εργαζομένων ότι, στον ιδιωτικό τομέα το 3% των απασχολούμενων θα είναι άτομα με ειδικές. Στο Δημόσιο αντίστοιχα θα πρέπει το 5% των διοικητικών θέσεων, και το 80% των θέσεων τηλεφωνητών να καταλαμβάνονται από άτομα με ειδικές ανάγκες. Ο νόμος λοιπόν εφαρμόζεται ανεπαρκώς. Τετραετές πρόγραμμα επιδοτήσεων 2002-2006 για εργοδότες που προσλαμβάνουν άτομα με ειδικές ανάγκες δεν ευδοκίμησε και τώρα πρόκειται να υποβληθεί σε τροποποιήσεις .

ΛΟΙΠΑ

20 Η δουλειά Εθελοντικών Οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Οι Οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα λειτουργούν ελεύθερα και διεξάγουν διάλογο με την κυβέρνηση. Μεταξύ των πλέον γνωστών οργανώσεων που δρουν στην Ελλάδα αναφέρονται οι: Greek Helsinki Monitor, Minority Rights Group – Greece, Amnesty International, Marangopoulos Foundation for Human Rights, Greek Council for Refugees, Greek League for Human Rights και Human Rights Defence Centre. Ο Συνήγορος του Πολίτη κατέχει κεντρική λειτουργία στη διαμόρφωση απόψεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και η National Commission for Human Rights (NCHR). Η τελευταία, από την ίδρυσή της το 2000, έχει συμβουλευτική ιδιότητα ως προς το ελληνικό κράτους, το οποίο συχνά εξοπλίζει με γραμμή πλεύσης σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

21 Διεθνής και Σουηδική συμβολή στον τομέα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Διεθνείς οργανώσεις όπως π.χ. οι UNHCR και IOM επιτελούν διαφόρων μορφών έργο. Σε συνεργασία με τοπικές υπηρεσίες οργανώνουν π.χ. εκστρατείες με στόχο τη διαμόρφωση κοινής γνώμης, εράνους προς ενίσχυση δραστηριοτήτων, έρευνες και project.

Η Ελλάδα συμμετέχει στην Διεθνή Κοινότητα Network Against Human Trafficking, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Equal.